Szkoły, uniwersytety, gimnazja i licea — w naszych czasach jest to norma egzystencji, która logicznie wpisuje się w strukturę współczesnych społeczeństw. W XXI wieku uczęszczanie do szkoły nie jest niczym niezwykłym. Co więcej, edukacja dziecka jest koniecznością, która daje możliwość osiągnięcia w przyszłości sukcesów życiowych i realizacji własnego potencjału.
Ale nie zawsze tak było. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Europa przetrwała wieki „mrocznych” czasów, kiedy edukacja systemowa nie istniała, a piśmiennych ludzi można było policzyć na palcach. Ale z czasem wszystko się zmieniło i już w XIII wieku we Wrocławiu można było usłyszeć skargi niezadowolonych dzieci, których rodzice rano wysyłali do szkoły.
W tym artykule, na stronie wroclaw.one, opowiemy jak i z czego narodziła się edukacja we Wrocławiu i regionie
Początki edukacji
Niewiele wiadomo o tym, skąd bierze się wrocławska edukacja. Historycy mogą jedynie przypuszczać, że jej narodziny miały miejsce we wczesnym średniowieczu, najprawdopodobniej w jednej z lokalnych katedr. Kościół był wówczas nie tylko organizacją religijną, ale także edukacyjną.
Nawiasem mówiąc, instytucje edukacyjne istniały przy klasztorach żeńskich. Tak więc zasady klarysek (zakon kobiet kościoła rzymskokatolickiego) wskazują, że bardziej utalentowane dziewczęta mają prawo uczyć się od opatów.
Mniej więcej w tym samym czasie w regionie pojawiły się pierwsze biblioteki, w których przechowywano opisy ważnych wydarzeń w państwie.
Pierwsze biblioteki i szkoły parafialne we Wrocławiu
Równolegle z powstaniem szkoły, we Wrocławiu rozpoczęto budowę i Biblioteki Kapitulnej, w której przechowywano pierwsze roczniki i kalendarze. W książkach można było znaleźć unikalne w tym czasie informacje o lokalnych władcach, na przykład jako książę Polski, Kazimierz Odnowiciel w dzieciństwie został wysłany na studia do szkoły Katedralnej w Krakowie, a jego ojciec Mieszko II znał łacinę i grekę i studiował w szkole katedralnej.
Jak piszą historycy, instytucja ta była prawdziwą dumą biskupów wrocławskich. Niestety unikatowa kolekcja książek została utracona. W 1635 roku Szwedzi postanowili ją przejąć, ale statek z książkami utonął w rzece Odrze.
Ogólnie rzecz biorąc, w XIII wieku w Polsce zaszły znaczące zmiany w planie edukacji. Oprócz szkół katedralnych i klasztornych powstały także szkoły parafialne. Początkowo byli wyłącznie religijni i zajmowali się wychowaniem przyszłych księży. Dlatego ich program obejmował tylko gramatykę łacińską, retorykę i dialektykę. Ale z biegiem czasu program nauczania był zróżnicowany. Zależało to oczywiście od położenia geograficznego i możliwości finansowych parafian, ale stopniowo szkoły dostosowywały się do potrzeb mieszkańców i dzieci, które tam chodziły. W szczególności pojawiła się potrzeba wykształconych mieszczan, którzy potrafili czytać i pisać, ponieważ rozpoczęto wydawanie dokumentów w biurach książkowych
W ten sposób w stolicy Śląska, obok istniejących instytucji – szkoły katedralnej i szkół wewnętrznych przy klasztorach dominikanów, franciszkanów i augustianów pustelników – powstały szkoły parafialne. Pierwsza tego typu placówką oświatową była założona w 1267 roku szkoła przy parafii św. Marii Magdaleny.
Legat papieski Gwido zwrócił się w tej sprawie do mieszczan i wezwał dzieci mieszkające poza miastem, aby ją odwiedzały. Według niego studia poza murami miasta były pełne trudności i niedogodności, trudnych dróg, wąskich mostów i innych przeciwności. W przeciwieństwie do bezpieczniejszych instytucji parafialnych.
Czego nauczano w szkołach parafialnych
W 1288 roku we Wrocławiu założono szkoła kolegiacka św. Krzyża, a w 1293 roku szkołę parafialną przy kościele św. Elżbiety. W placówkach parafialnych uczono modlitwy, śpiewu kościelnego i co ważniejsze alfabetu, pisania i czytania. Co ciekawe, na początku XIII wieku większość mieszkańców Wrocławia była analfabetami. Sto lat później sytuacja znacznie się zmieniła. O poprawie poziomu wykształcenia świadczy wzrost liczby pisemnych dokumentów i różnych inskrypcji w miejscach publicznych, które pozostawili po sobie mieszczanie.
Szkoły parafialne były finansowane z różnych źródeł. Koszty pokrywał Kościół, rodzice częściowo pomagali finansami, a Rada Miejska remontowała pomieszczenia. Wysiłki społeczeństwa się opłaciły. Przede wszystkim umiejętność czytania i pisania pomagała w handlu i zachęcała ludzi do kontynuowania edukacji — wstępu na europejskie uniwersytety.
W tym czasie Śląsk znajdował się już pod kontrolą czeską, ale większość studentów nadal podróżowała na studia wyższe do Krakowa. Do roku 1510 na Uniwersytecie Jagiellońskim studiowało 400 studentów z Wrocławia.
Założenie Uniwersytetu
Własny uniwersytet był potrzebny mieszkańcom Wrocławia, ponieważ zagraniczne uczelnie były dostępne tylko dla elit. Inicjatorami tego projektu, na przełomie XIV i XV wieku, byli sekretarz Rady Miejskiej Gregor Marenberg i radny Hans Haunold. To oni udali się do króla w 1505 roku, aby ten wyraził zgodę na założenie uczelni. 20 lipca 1505 król Czech i Węgier Władysław Jagiellończyk podpisał ustawę o założeniu Gimnazjum w Budzie. Król wyjaśnił co go pociągało w tym pomyśle. Według niego, dla pomyślnego rozwoju religii chrześcijańskiej, chwały i wywyższenia królestwa i samej korony, potrzebny jest Uniwersytet. Instytucja miała zatrudniać profesorów, którzy nauczali zasad teologii i kanonicznego prawa cesarskiego, a także filozofii, medycyny, gramatyki, dialektyki, retoryki, poetyki, arytmetyki i tym podobnych.
Historycy spierają się, dlaczego papież Juliusz II nie wyraził zgody na budowę instytucji. Niektórzy twierdzą, że uniwersytet miał być utrzymywany ze środków duchowieństwa, co mogło obniżyć dochody Kościoła. Inni uważają, że zgodę udaremnili krakowscy profesorowie, którzy wystrzegali się konkurencji. Tak czy inaczej, ale ten pomysł pozostał na papierze i o wyższej instytucji we Wrocławiu zapomniano na długie lata.
A radni w magistracie podjęli bardziej realistyczny projekt, a mianowicie reformację szkół.
Reformacja i reforma szkół
Mieszczanie wrocławscy masowo przyłączyli się do ruchu reformacyjnego. W 1523 roku rozpoczęto nabożeństwa protestanckie w kościele św. Marii Magdaleny, a dwa lata później ewangelicy przejęli kościół św. Elżbiety. Proboszczem tego kościoła w tym samym roku został Andrzej Winkler. I to on rozpoczął gruntowną reformę edukacji. W szkołach parafialnych uczniowie zaczęli uczyć się języków klasycznych i elementów nauk przyrodniczych.
Winkler nie dożył czasu, kiedy jego wysiłki zostały docenione. To właśnie za panowania jego następcy Piotra Vicentiusa szkoła przy kościele św. Elżbiety osiągnęła status gimnazjum. Drugi obiekt we Wrocławiu, szkoła przy kościele św. Marii Magdaleny, status gimnazjum uzyskała później, w 1643 roku. Jednak oba zakłady szybko stały się bardzo popularne na Śląsku.
Mimo Nie najlepszych warunków mieszkaniowych, początkowo uczęszczało do nich 400 uczniów, a w XVII wieku ich liczba wzrosła do 800. Mówi się, że każdy, kto wychodził z murów Wrocławskich gimnazjów, mógł podjąć każdą pracę.
Z kolei Rada Miejska Wrocławia poparła ten ruch. Władze powierzyły funkcje radnych najwybitniejszym przedstawicielom wrocławskiej reformacji, a w 1542 roku założyły specjalną kancelarię szkolną, której zadaniem było nadzorowanie finansów placówek oświatowych przekazanych miastu.
Setki lat później okazało się, że upór i wysiłek przyniosły dobre rezultaty. Ówczesna praca stała się podstawą rozwoju polskiej oświaty, a współczesny Wrocław w dzisiejszych czasach szczyci się licznymi placówkami oświatowymi.
