W 2022 roku minęło 75 lat od powstania we Wrocławiu zakładu sprzętu elektromaszynowego Dolmel, który swego czasu był jednym z największych przedsiębiorstw PRL-u. Na początku lat 90. Dolmel został sprywatyzowany, a obecnie na jego terenie działa ponad 50 dużych i małych przedsiębiorstw, które razem tworzą Wrocławski Park Przemysłowy.
Więcej o historii firmy Dolmel można przeczytać w naszym materiale na stronie wroclaw.one.
Najpierw były ruiny
W styczniu 1946 roku władze polskie zdecydowały, że kraj potrzebuje dużego zakładu elektromaszynowego. Jako kandydatów na jego lokalizację brano pod uwagę kilka miast, ale ostatecznie decyzja padła na Wrocław.
14 maja 1947 roku Centralny Zarząd Przemysłu Elektrotechnicznego wydał zarządzenie zalecające utworzenie we Wrocławiu w ramach Towarzystwa Elektrotechniki na bazie przedsiębiorstwa FAMO fabryki wielkich maszyn elektrycznych. Zakład miał produkować potężne silniki elektryczne na potrzeby przemysłu ciężkiego, a także generatory do turbin i innych urządzeń.
W czerwcu 1947 roku na ruinach fabryki, która w czasie wojny pracowała dla armii niemieckiej, pojawili się pierwsi pracownicy Dolmelu i rozpoczęli wznowienie produkcji, odgruzowywanie i czyszczenie gruzu budowlanego.
Należy zauważyć, że w tym czasie zniszczeniu uległo 60% hal produkcyjnych, 80% instalacji elektrycznych, ten sam los spotkał tory kolejowe.
Jaki był poprzednik Dolmelu – fabryka FAMO?
Według oficjalnych dokumentów zakład FAMO powstał na początku lat 30. XX wieku.
To nie jest do końca prawdziwa informacja. W rzeczywistości FAMO (Fahrzeug-und Motoren-Werke) było kiedyś strukturalną częścią Linke-Hofmann-Werke AG, która później przekształciła się w słynny Pafawag. W ramach Linke-Hofmann-Werke AG przyszła FAMO pełniła rolę warsztatu turbin.
W 1935 roku, już jako pełnoprawny zakład produkcyjny, FAMO weszła w skład koncernu Junkers i przez pewien czas wyspecjalizowała się w produkcji silników spalinowych, maszyn rolniczych i kotłów parowych.
Sztandarowymi produktami FAMO były ciągniki Reuzebezahl i Boxer, które ostatecznie zadecydowały o losach zakładu. Tym transportem zainteresowało się wojsko, które wykorzystywało traktory jako ciągniki do transportu artylerii i innego sprzętu.
Od 1939 roku FAMO produkowało już wozy bojowe, amfibie, a nawet silniki do okrętów podwodnych. W fabryce pracowali głównie więźniowie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. W grudniu 1944 roku, w związku ze zbliżaniem się frontu, ewakuowano załogę niemiecką, a wyposażenie fabryki częściowo usunięto, a częściowo zniszczono.
Rozpoczęcie produkcji
W 1948 roku Fabrykę Wielkich Maszyn Elektrycznych przemianowano na Dolnośląskie Zakłady Wytwórcze Maszyn Elektrycznych imienia Feliksa Dzierżyńskiego i nadano jej numer M-51. W 1950 roku urząd patentowy nadał produkcji znak towarowy – M-5, ale znana w całej Polsce marka Dolmel została zatwierdzona dopiero w 1961 roku.
Wyroby M-51 z końca lat 40. to głównie najprostsze urządzenia elektryczne, takie jak wózki widłowe. Jednak już w 1949 roku w zakładzie zmontowano pierwszy silnik turbo o mocy 1500 kW, a w 1953 roku pierwszy generator o mocy 2 MW. Dla porównania, pod koniec lat 60. w Dolmelu budowano już takie instalacje o mocy 200 MW.
Dolmel od lat 90. do współczesności
Na początku lat 90. Dolmel, podobnie jak wiele zakładów przemysłowych w kraju, został sprywatyzowany i znak towarowy przestał istnieć. Jednak generatory i inne urządzenia elektromechaniczne wykorzystujące technologie Dolmel są nadal produkowane.
Co zostało z Dolmelu dla potomków? Dziś tak nazywa się historyczne miejsce na terenie Wrocławskiego Parku Przemysłowego, gdzie na bazie produkcyjnej dawnego przemysłowego giganta działa ponad 50 firm, w tym znane na całym świecie marki, takie jak: Fortaco, DeLaval, Air Products.
